Lendo na pedra: caneciños románicos 

da igrexa de Meaño

Hoxe achegámonos a arte rural meañesa a través dunha das tres igrexas románicas que alberga o municipio e que son as de Simes, Lores e esta de San Xoán Bautista de Meaño. Esta igrexa conserva no exterior unha extraordinaria colección de pezas debaixo dos aleiros que se coñecen co nome de caneciños e que é das mellor conservadas da provincia de Pontevedra. É razón de por que  algunha xente que nos visita se para neste adro. 

Digno de ver... e de redescubrir.      

          

Igrexa románica de San Xoán Bautis de Meaño

                Son moitos os que pasan por diante da igrexa de Meaño sin reparar apenas nela. É desos pequenos tesouros que adoitan pasar desapercibidos. Sin embargo, para os ávidos da arte rural en Galicia a visita a esta igrexa é case que unha obriga. Trátase dun pequeno templo románico, cuxa parte primitiva, que é a absida rectangular (cabeceira), data probablemente do século XI. Non obstante, a nave resposta a unha ampliación posterior que se acometeu, segundo o estudioso do románico rural galego Hipólito de Sá Bravo, no século XVII. Certo que nos “libros de fábrica” do arquivo parroquial, que se remontan ao ano 1625, non se refrexa obra alguna dese calado.

            Pero o extraordinario desta igrexa é que conserva unha das coleccións de caneciños románicos máis impresionantes da provincia, tanto pola súa riqueza figurativa como polo seu excepcional estado de conservación. Probablemente proceden da igrexa primitiva. Trátase dun total de 22 pezas situadas baixo os aleiros da nave en número de 11 a cada lado. As súas tallas son tan diversas como atraíntes, podéndose apreciar dende os modillóns de rollos decorativos, propios da arte hispanovisigoda, ata figuras humanas e de animais, en ocasións nas posicións máis grotestas e inverosímiles.

Caneciños baixo o aleiro na lateral sur da igrexa

            Todas elas encerran un mundo cheo de simbolismos, tan presente na arte románica, onde nada era gratuito. Estas pezas convértense nun xeito extrarracional de transcribir unha visión instintiva, unha lembranza da vida superior, evocando innumerables estados anímicos, virtudes a adquirir, vicios a combatir. Son unha canle para poder pasar da materia ao espíritu, pezas anónimas que non refrexan sentimentos pasaxeiros do tallista nin a sua fantasía persoal, senón un desexo de transmiti-la Sabiduría, o Coñecemento.

            Así podemos contemplar entre estos caneciños cabezas de boi, unhas grandes fauces, un home masturbándose, unha figura humana que pretende acadar os seus excrementos, figuras femeninas desnudas en posturas eróticas... Toda unha variedade de formas en alusión á contemplación ou impetuosidade do poder creador (cabeza de boi), necesidade de liberarse do pecado (simbolizado pola fauces), ou ás baixas paixóns terrenais, luxuria e erotismo (masturbación, defecación, desnudez...). Estamos diante dun xeito distinto de linguaxe da pedra que se dirixe ao noso insconsciente para convidar á meditación, ao ser interior de cada quen.

            Unha das teorías máis extendidas da razón destos caneciños das igrexas románicas defende que estaban concebidas para ser contempladas antes de entrar no templo, para que deste xeito cada quen poidera facer un “exame de conciencia” das suas baixas paixóns, dos seus pecados, e purificarse antes de acceder ao interior sagrado. Esta contemplación debía facerse desde unha actitude de recollemento para facilitar a conexión co simbolismo que encerra cada peza en sí.

Home masturbándose

Defecación

Erotismo feminino

                                        

Caebeza de boi

Torsión e dor

Grotesto

                   

             A igrexa complétase no interior cun retablo barroco, restaurado nos anos 90 do s. XX, e que se apoiaba nun vello altar que databa do 1714, segundo figura nos libros de fábrica do arquivo parroquial, rexistro onde eran anotados de xeito puntual tódolos gastos que se producían na igrexa. A templo coñeceu unha renovación recente, nos anos 70 do século XX, e así perdeuse aquela vella tribuna feita no ano 1726, cando por aquel entonces “doce reales llevaron los serradores por serrar las entretablas (...) para componer la tribuna de la iglesia”, segundo consta nos libros de fábrica a 15 de maio dese ano 1726.

            Cada igrexa rural agacha a súa propia pequena historia. Algunhas, como acabamos de ver, albergan pezas tan curiosas como sorprendentes. Achegarse a elas pode resultar apaixoante. Agardo que este artigo contribua a ese encontro. Meaño bríndache unha ocasión. Date un instante, párate.

....................................................................

P.D.: FOTO DENUNCIA: ¿Ata cando manterá esta igrexa o impacto visual do alumeado colocado no seu día para iluminar a fachada?

Imaxe tomada ao lado das escaleiras de acceso á igrexa. A sua instalación foi contratada no seu día polo concello de Meaño